ΙΕΠ : Δημιουργικές Εργασίες Λυκείου 2017-2018

ΙΕΠ: Δημιουργικές εργασίες Λυκείου 2017-2018

Οι Δημιουργικές Εργασίες, σύμφωνα με την πρόταση του ΙΕΠ προς το υπ. Παιδείας, αξιολο-γούνται από τον/την εκπαιδευτικό και συνεκτιμώνται στην αξιολόγηση της επίδοσης του/της μαθητή/-τριας στο αντίστοιχο μάθημα για το τετράμηνο κατά το οποίο κατατίθενται. 

Αν μία Δημιουργική Εργασία καλύπτει και άλλο/α μάθημα/μαθήματα η εργασία λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση του/της μαθητή/-τριας και στα μαθήματα αυτά. 

Αν πρόκειται για μαθήματα που δεν διδάσκονται από τον ίδιο/α εκπαιδευτικό, η Δ.Ε. αξιολογείται μετά από συνεργασία των οικείων διδασκόντων/-ουσών. Εάν πρόκειται για συλλογική εργασία, αυτή λαμβάνεται υπόψη το ίδιο για όλους τους/τις μαθητές/-τριες που συμμετείχαν σε αυτή, ωστόσο δύναται να υπάρξει και διαφοροποίηση κατά την κρίση του/της διδάσκοντα/-ουσας, αν υπήρξε εμφανώς διαφορετική η συμβολή κάποιων μελών της ομάδας στο τελικό αποτέλεσμα. 

Η αξιολόγηση της Δ.Ε. γίνεται περιγραφικά με κλίμακες διαβαθμισμένων κριτηρίων, οι γενικές αρχές των οποίων καθώς και ένα δείγμα τους περιλαμβάνεται στον ακόλουθο Συνοπτικό θεωρητικό πλαίσιο για τις Δημιουργικές Εργασίες: 

Ενδεικτικές Οδηγίες για την οργάνωση επιμορφωτικού σεμιναρίου 

για τις Δημιουργικές Εργασίες του Λυκείου 

Ενότητα 1η - Θεωρητικό μέρος : 

(α) Η έννοια της δημιουργικότητας και η δημιουργική εργασία, 

(β) Η Δημιουργική Εργασία στο Λύκειο, 

(γ) Αξιολόγηση της Δημιουργικής Εργασίας 

Διάρκεια : 2 ώρες 

Στην 1η Ενότητα προτείνεται η μορφή της εισήγησης, η οποία θα είναι κοινή για όλες τις ειδικότητες. Μπορεί να πραγματοποιηθεί σε μεγάλο χώρο, με μεγάλο ακροατήριο, αποτελούμενο ακόμα και από περισσότερες από μία ειδικότητες. Με την ολοκλήρωση της Ενότητας προτείνεται να διατίθεται επαρκής χρόνος για ερωτήσεις και συζήτηση. 

Ενότητα 2η - Βιωματικό μέρος : Οργάνωση και εκπόνηση Δημιουργικής Εργασίας 

Διάρκεια : 3 ώρες 

Στη 2η Ενότητα, οι εκπαιδευτικοί χωρίζονται σε τμήματα έως 30 μελών και προτείνεται εμφατικά η μορφή βιωματικού εργαστηρίου. Πρόκειται για προσομοίωση της διαδικασίας που θα ακολουθηθεί από τους/τις μαθητές/-τριες κατά την εκπόνηση της εργασίας στην τάξη του σχολείου. (Σε αυτή τη λογική και ο/η επιμορφωτής/-τρια θα αναλάβει τον ρόλο του εκπαιδευτικού της τάξης που υποστηρίζει τις ομάδες, παρακολουθεί και παρεμβαίνει όποτε χρειάζεται.) 

Η διαδικασία που προτείνεται για τη 2η Ενότητα είναι η εξής : 

• Γνωριμία των μελών της ομάδας και του/της επιμορφωτή/-τριας και σύντομη περιγραφή του τι θα ακολουθήσει. 
• Χωρισμός των εκπαιδευτικών σε ομάδες από 4/μελείς έως 6/μελείς. 
• Καταιγισμός Ιδεών εντός της ομάδας για πιθανά θέματα Δημιουργικών Εργασιών και συζήτηση για το κατά πόσο πληρούν τις προϋποθέσεις μιας Δημιουργικής Εργασίας (όχι απλή αναπαραγωγή συλλεγμένων πληροφοριών, θέμα εντός των δυνατοτήτων των μαθητών/τριών, εντός των χρονικών περιορισμών…). 
• Από τα θέματα που κρίνει κατάλληλα κάθε ομάδα επιλέγει ένα για την «προσομοίωση» της διαδικασίας εκπόνησης. 
• Υιοθετώντας την «ιδιότητα» του/της μαθητή/τριας: Οργάνωση και «εκπόνηση» της εργασίας. Διευκρινίζεται ότι οι εκπαιδευτικοί δεν αναμένεται να εκπονήσουν «κανονικά» την εργασία, απλώς να περιγράψουν αναλυτικότερα το περιεχόμενο των ενεργειών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της εργασίας. Δηλαδή να ορίσουν αν πρόκειται για εργασία ερευνητικού χαρακτήρα (αν απαιτεί έρευνα βιβλιογραφική ή ερωτηματολόγια/συνεντεύξεις ή μετρήσεις) ή κάτι τελείως διαφορετικό (δημιουργική γραφή, καλλιτεχνική σύνθεση, τεχνολογική κατασκευή…), αν απαιτείται έρευνα να αναζητήσουν τα υπο-ερωτήματα και τον τρόπο που μπορούν να βρουν τις απαντήσεις τους, αν πρόκειται για οτιδήποτε άλλο να ορίσουν τα βήματα που θα ακολουθηθούν για την ολοκλήρωσή της. 
• Έξοδος από την οπτική των μαθητών/τριών και υιοθέτηση της οπτικής των εκπαιδευτικών: Κριτήρια για την αξιολόγηση που θα χρησιμοποιούσαν για αυτή την εργασία (ευσύνοπτη κατασκευή ρουμπρίκας) 
• Παρουσίαση της δουλειάς κάθε ομάδας στην ολομέλεια που θα περιλαμβάνει: α) Παρουσίαση των θεμάτων που προέκυψαν από τον καταιγισμό ιδεών και που κρίθηκαν κατάλληλα για μια δημιουργική εργασία. Εξήγηση της επιλογής θέματος που έκανε η ομάδα (του θέματος που επεξεργάστηκαν). β) Παρουσίαση των βημάτων οργάνωσης και εκπόνησης της εργασίας γ) Παρουσίαση των κριτηρίων αξιολόγησης 
• Ανατροφοδότηση από τις υπόλοιπες ομάδες. 
• Ανατροφοδότηση από τον/την επιμορφωτή/-τρια που αξιοποιεί γι’ αυτό τον σκοπό το υλικό (θεωρητικό μέρος και παραδείγματα) που έχει αναρτήσει το ΙΕΠ και εντοπίζει σημεία που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη διαδικασία τόσο ως προς την καθοδήγηση των ομάδων, όσο και ως προς την αξιολόγησή τους. 
• Αναστοχασμός (σε ολομέλεια): οι εκπαιδευτικοί συζητούν τι αποκόμισαν από το επιμορφωτικό σεμινάριο, ιδίως από τη 2η ενότητα και πιθανά προβλήματα που φαντάζονται ότι μπορούν να ανακύψουν στην πραγματική εφαρμογή. 

YΠΟΔΕΙΓΜΑ Ι : Σχέδιο για την προετοιμασία εκπόνησης Δημιουργικής Εργασίας 

Το ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ Ι συμπληρώνεται από τον/την Εκπαιδευτικό και δίνεται στην Ομάδα των μαθητών και των μαθητριών που πρόκειται να εκπονήσει τη συγκεκριμένη εργασία Δημιουργική Εργασία -πριν την έναρξη εκπόνησης της Δημιουργικής Εργασίας- για ενημέρωση και προετοιμασία.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ/ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

     ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ :              ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ :              ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ Ι /ή ΙΙ 

                                                                                            ΜΑΘΗΜΑ: 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ/-ΟΥΣΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ/-ΤΡΙΩΝ 

     Α/Α                                    ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ                                  ΤΑΞΗ/  ΤΜΗΜΑ 

     1 

     2 

     3 

     … 

1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.1 ΤΙΤΛΟΣ 

Να είναι σαφής και ταυτόχρονα διατυπωμένος με τρόπο που να διεγείρει το ενδιαφέρον και να προκαλεί τους μαθητές και τις μαθήτριες να ασχοληθούν με το προτεινόμενο θέμα της Δημιουργικής Εργασίας (ΔΕ) με πρωτότυπο και δημιουργικό τρόπο. 

1.2 ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ 

Αναφέρονται χαρακτηριστικές λέξεις κλειδιά, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους μαθητές και τις μαθήτριες προκειμένου να αναζητήσουν την επιπλέον απαιτούμενη βιβλιογραφία για την εκπόνηση της συγκεκριμένης ΔΕ. 

1.3 ΣΚΟΠΟΣ 

Ως προς τα γνωστικά αποτελέσματα, ο σκοπός μπορεί να είναι: (α) εμβάθυνση στο θέμα με τρόπο που οδηγεί στην παραγωγή «νέας» γνώσης, (β)επανάληψη και εμπέδωση, (γ) πρόκληση ενδιαφέροντος για το θέμα, άρα και το μάθημα. 

Ως προς τα ψυχοκινητικά αποτελέσματα, ο σκοπός μπορεί να είναι η ικανοποίηση των μαθητών και των μαθητριών λόγω της ενασχόλησης με το θέμα ή με τον τρόπο εργασίας, η καλλιέργεια δεξιοτήτων συνεργασίας και διαλόγου, οι δεξιότητες διαχείρισης χρόνου, η εκμάθηση ή/και ο τρόπος διερεύνησης και παρουσίασης, και φυσικά η καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. 

1.4 ΜΑΘΗΜΑ/ ΚΕΦΑΛΑΙΟ/ΕΝΟΤΗΤΑ 

Αναφέρονται το Μάθημα, το Κεφάλαιο και η Ενότητα στην οποία προτείνεται το συγκεκριμένο θέμα Δημιουργικής Εργασίας. 

Ως προς το μάθημα, η δημιουργική εργασία θα μπορούσε να αφορά και δύο μαθήματα (από διαφορετικούς πυλώνες, π.χ. Μαθηματικά και Αρχαία, οπότε και πρέπει να αναφέρονται κατάλληλα. 

Ως προς το κεφάλαιο και την ενότητα, θα πρέπει και αυτές να αναφέρονται ρητά, ιδιαίτερα όταν ο σκοπός της εργασίας είναι η εμβάθυνση ή η εμπέδωση σε συγκεκριμένη περιοχή της διδασκόμενης ύλης. 

1.5 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 

Τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα πρέπει να είναι σαφώς διατυπωμένα, διότι είναι αυτά που κυρίως θα βοηθήσουν και θα κατευθύνουν τους μαθητές και τις μαθήτριες στην επεξεργασία, υλοποίηση και παρουσίαση της εργασίας τους. 

Ως προς τη διατύπωση των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων θα μπορούσαν να είναι αναλυτικά προκειμένου να κατευθύνουν τους μαθητές και τις μαθήτριες κατά τη μελέτη των κειμένων/υλικών που τους δόθηκαν καθώς και εκείνων που έχουν μόνοι/-ες τους βρει. 

Ωστόσο, αν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα είναι περιληπτικά διατυπωμένα, θα μπορούσαν προαιρετικά, να δοθούν στους/τις μαθητές/-τριες συμπληρωματικά βοηθητικά ερωτήματα στην ενότητα 1.6, ώστε να προσανατολιστούν καλύτερα ως προς τη δημιουργική εργασία τους. 

1.6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ/ΠΗΓΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΟΥΝ 

Αναφέρεται (ή και δίνεται συνοπτικό) διδακτικό υλικό αλλά και πηγές που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους μαθητές και τις μαθήτριες για την εκπόνηση της ΔΕ. 

1.7 Βιβλιογραφία 

Προτείνεται βιβλιογραφία η οποία αναγράφεται με κάποιο από τα επίσημα συστήματα αναγραφής βιβλιογραφίας (π.χ. ΑΠΑ), ώστε και οι μαθητές και οι μαθήτριες να εξοικειώνονται και να αναπαράγουν αυτό τον τρόπο. 

YΠΟΔΕΙΓΜΑ ΙΙ : Σχέδιο για την εκπόνηση Δημιουργικής Εργασίας 

Το ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΙΙ δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό στους μαθητές και τις μαθήτριες της Ομάδας κατά την πρώτη συνάντηση για την εκπόνηση της συγκεκριμένης Δημιουργικής Εργασίας. Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Ομάδας έχουν ήδη λάβει σε προγενέστερο χρόνο για την ενημέρωση και προετοιμασία τους το αντίστοιχο ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ Ι (το οποίο έχει συμπληρώσει ο/η εκπαιδευτικός για τη συγκεκριμένη Δημιουργική Εργασία). 

Το ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΙΙ που ακολουθεί είναι γενικό και αφορά στην περίπτωση παραδοτέου Ομάδας για «Ερευνητική Αναφορά». Το ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΙΙ μπορεί να εξειδικεύεται από τον/την εκπαιδευτικό ανάλογα με το θέμα της Δημιουργικής Εργασίας και τη μορφή του παραδοτέου των μαθητών/-τριών (π.χ. μικρές πραγματείες, συλλογές, κατασκευές, καλλιτεχνικές συνθέσεις κ.ά. Σε κάθε περίπτωση, το παραδοτέο είναι κάθε φορά ανάλογο του διατιθέμενου χρόνου, των ενδιαφερόντων και των ικανοτήτων των μαθητών). 

Στο ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΙΙ πρέπει να περιλαμβάνεται και ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ με την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ σε Κλίμακα Διαβαθμισμένων Κριτηρίων προσαρμοσμένη κατάλληλα στη συγκεκριμένη Δημιουργική Εργασία. 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ/ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 

       ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ :                                                  ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ Ι ή ΙΙ

                                                                                             ΜΑΘΗΜΑ :

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ/-ΟΥΣΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ/-ΤΡΙΩΝ 

     Α/Α ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΤΑΞΗ/ΤΜΗΜΑ 

     1 

     2 

     3 

     … 

1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Οι μαθητές και οι μαθήτριες συμπληρώνουν τα στοιχεία της παρούσας ενότητας (Ταυτότητα Δημιουργικής Εργασίας) από το ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ Ι που τους έχει ήδη δώσει ο/η εκπαιδευτικός τους σε προγενέστερο χρόνο για την ενημέρωση και προετοιμασία τους.

1.1 ΤΙΤΛΟΣ

…………………………………………………………………………………………………………

1.2 ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ 

………………………………………………………………………………………………………… 

1.3 ΣΚΟΠΟΣ 

…………………………………………………………………………………………………………

1.4 ΜΑΘΗΜΑ/ ΚΕΦΑΛΑΙΟ/ΕΝΟΤΗΤΑ 

………………………………………………………………………………………………………… 

1.5 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 

………………………………………………………………………………………………………… 

2. ΟΡΓΑΝΩΣΗ / ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Οι μαθητές και οι μαθήτριες ακολουθούν στην Ομάδας τους τη διαδικασία όπως προτείνεται ακολούθως. (Τα βήματα που περιγράφονται είναι ενδεικτικά και προσαρμόζονται κατάλληλα από τον/την εκπαιδευτικό ανάλογα με την προτεινόμενη ΔΕ και τη μορφή του αναμενόμενου παραδοτέου των μαθητών/-τριών). 

1η Φάση

• Δημιουργία ομάδας (αν υπάρχει) 
• Διαβάστε τον σκοπό/τίτλο/θέμα/ερευνητικό ερώτημα της εργασίας σας. 
• Μελετήστε το υλικό που σας παραδόθηκε. 
• Κάντε μία δική σας περίληψη ή συμπέρασμα, για το υλικό που έχετε στα χέρια σας. Μην ξεχνάτε ποιο είναι το ερευνητικό σας ερώτημα. 
• Αποφασίστε μετά τη μελέτη του υλικού σας πώς εξυπηρετείται ο σκοπός της εργασίας από το υλικό που έχετε στα χέρια σας. Τι επιπλέον χρειάζεστε, αν χρειάζεστε; 
• Διαμορφώστε μια πρώτη ιδέα για τα συμπεράσματα, το τελικό πόρισμα ή και τις καινούργιες έννοιες ή ιδέες που επισημάνατε. Σκεφτείτε και, κατόπιν, συζητήστε με τον/ην διδάσκοντα/-ουσα για τις επισυνάψεις που προτείνετε να γίνουν. 
• Γράψτε τουλάχιστον τρεις καταληκτικές ιδέες για τα παραδοτέα σας. 
• Αποφασίστε το είδος του παραδοτέου της ερευνητικής αναφοράς (ένα διήγημα/ένα ποίημα/ένα πείραμα/αναρτημένη εργασία-πόστερ/μια περιγραφή/ένας διάλογος/μια αντιπαράθεση//μια κοινωνική ή πολιτισμική παρέμβαση/μια κατασκευή/μια συλλογή άλλη καλλιτεχνική σύνθεση κ.ά. 

Περιγραφή : Περιγράψτε με βήματα/ στάδια την πορεία που ακολουθήσατε κατά την 1η φάση : θα σας βοηθούσε αν προσπαθούσατε να απαντήσετε στα ερωτήματα: τι κάνατε/ τι αποτυπώσατε/ πού καταλήξατε/ πώς θα συνεχίσετε. 

……………………………………………………………………..........…………….........................

………………………………………………………………………..........………….........................

2η Φάση 

• Ξεφυλλίστε ξανά το υλικό σας και εντάξτε τυχόν επιπλέον υλικό που προσκομίσατε. 
• Αναδιαμορφώστε ή επαναξιολογήστε την ιδέα σας για τα συμπεράσματα, το τελικό πόρισμα ή και τις καινούριες έννοιες ή ιδέες που επισημάνατε και θέλετε να εντάξετε στην τελική σας παρουσίαση/εργασία. 
• Περιγράψτε την τελική ιδέα για το παραδοτέο σας. 
• Αποφασίστε τι από το υλικό που έχετε στα χέρια σας θα περιλάβετε στο έργο σας και διαμορφώστε τις βιβλιογραφικές σας αναφορές. 
• Αποφασίστε οριστικά το είδος του παραδοτέου, εάν χρειάζεται. 
• Διαβάστε τους πλαγιότιτλους ή τις επισημάνσεις που είχατε κάνει. 
• Διαβάστε το συμπέρασμα στο οποίο είχατε καταλήξει. 
• Συνθέστε τις απόψεις και πληροφορίες, χρησιμοποιώντας κατάλληλες γλωσσικές φόρμες και παραθέστε με τον κατάλληλο τρόπο τις πηγές σας. 
• Ολοκληρώστε την «ερευνητική αναφορά» (ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ). 

Περιγραφή: Περιγράψτε με βήματα/ στάδια την πορεία που ακολουθήσατε κατά τη 2η φάση: θα σας βοηθούσε αν προσπαθούσατε να απαντήσετε στα ερωτήματα: πώς ξεκινήσατε τη μελέτη/τι βήματα κάνατε/ ποιο είδος εργασίας εκτελέσατε (πραγματεία/ θεατρικό παιχνίδι /ποίημα /κατασκευή/ πείραμα/ πεζογράφημα/κ.ά.) 

……………………………………………………..............……………………………………….....

………………………………………………………………………..........…………........................

3η Φάση 

Οι ομάδες παρουσιάζουν στο Τμήμα τους το παραδοτέο τους (π.χ. Ερευνητική Αναφορά). 

Πρόταση περιεχομένων ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ) 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Περιγράφει με συντομία την ερευνητική περιοχή (π.χ. όπως καθορίζεται από το Διδακτέο Αντικείμενο και την Ενότητα στην οποία έχει ενταχθεί), το/τα αναφυόμενο/α ερευνητικό/ά ερώτημα/ερωτήματα, την αδρομερή περιγραφή της μεθοδολογίας και τα συμπεράσματα. 

ΚΥΡΙΩΣ ΔΟΜΗ : 

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Αδρομερής περιγραφή του πλαισίου, δηλαδή του τμήματος της διδακτέας ύλης στο οποίο εντάσσεται το ερευνητικό ερώτημα, ώστε να υποστηριχθεί η θέση του ερωτήματος που θα απαντηθεί με την Εργασία. Αρκεί, π.χ. η ακριβής αναφορά στα αντίστοιχα Διδακτικά Εγχειρίδια. 
2. Διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματος και σύνδεσή του με το πλαίσιο, όπως αυτό περιγράφηκε στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 
3. ΜεθοδολογΙα της έρευνας 
4. ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ, παραθέτοντας αναφορές στο ερώτημα, πού έχουν εντοπιστεί, πιθανές ιστορικές αναφορές, πιθανές διασυνδέσεις του ερωτήματος με άλλα κομμάτια της ύλης ή με άλλα αντικείμενα. Αναφορές στα 3. και 5. πρέπει να γίνουν στη Βιβλιογραφία που χορηγήθηκε, αλλά και σε ό,τι επισυνάπτουν οι μαθητές/μαθήτριες. 
5. Συμπεράσματα από την ερευνητική διαδικασία, που υποστηρίζει η βιβλιογραφία που έχει συλλεχθεί και τα στοιχεία που καταγράφηκαν. 
6. Κατακλείδα-Συζήτηση, όπου εκφράζονται οι απόψεις του/της/των συντάκτη/συντάκτριας/συντακτών γι΄ αυτό που πραγματοποιήθηκε ως έρευνα/διερεύνηση, αλλά και πιθανές προεκτάσεις/γενικεύσεις/προτάσεις. 
7. Βιβλιογραφια. Γράψτε τη βιβλιογραφία που τελικά χρησιμοποιήσατε για τη διεξαγωγή της εργασίας. Η βιβλιογραφία γράφεται ως ακολούθως : 

• ΒΙΒΛΙΟ Δάλλας, Γ. (1997). Ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης. Αθήνα: Κέδρος. 
• ΑΡΘΡΟ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Πολίτου-Μαρμαρινού, Ε. (2003). Ο μουσικός Παλαμάς, Διαβάζω, τ. 446, 117-124. 
• ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΕ ΒΙΒΛΙΟ Βούρτσης, Ι. (1996). Νίκος Εγγονόπουλος. Η δεκαετία 1944-1954. Στο Γ. Γιατρομανωλάκης (Επιμ.), Νίκος Εγγονόπουλος: Ωραίος σαν Έλληνας. Εννέα μελέτες. Αθήνα: Ίδρυμα Γουλανδρή Χορν, 9-2