ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΘΕΑΤΡΟ ... ΠΑΙΖΕΙ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
ΘΕΑΤΡΟ
Το θέατρο είναι ο κλάδος της τέχνης που αναφέρεται στην απόδοση ιστοριών μπροστά σε κοινό, με τη χρήση κυρίως του λόγου, αλλά και της μουσικής και του χορού. Πρόκειται για την παραγωγή ζωντανών απεικονίσεων πραγματικών ή φανταστικών συμβάντων με σκοπό την τέρψη και την επιμόρφωση των θεατών. Το θέατρο μπορεί να έχει διάφορες μορφές, όπως είναι ο μονόλογος, η όπερα, το μπαλέτο, η παντομίμα κ.ά. Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Αρχαία Αθήνα, σαν μια εξέλιξη του διθυράμβου. Οι πρώτες μορφές του θεάτρου σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής αρχαιότητας ήταν η τραγωδία, η κωμωδία και το σατυρικό δράμα. Στο αρχαίο ελληνικό θέατρο πρωταγωνιστούσαν μονάχα άντρες και ακόμη και σε γυναικείους ρόλους ντύνονταν οι ίδιοι γυναίκες. Έπειτα ο χώρος του θεάτρου μέσα από το πέρασμα των χρόνων εξελίχθηκε και τώρα στις σκηνές του θεάτρου πρωταγωνιστούν τόσο γυναίκες όσο και παιδιά.
Το 1962, από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου, καθιερώθηκε η 27η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου. Υπάρχουν περίπου 220 θέατρα στην Ελλάδα.
Θεατρικά είδη - Μορφές
Κλασική κατηγοριοποίηση του Ευρωπαϊκού θεάτρου
➤ Θέατρο πρόζας (ο λόγος ακολουθεί την καθημερινή του χρήση).
➤ Τραγωδία : Η τραγωδία είναι δραματικό είδος ποιητικού λόγου που εμφανίστηκε στην Αρχαία Ελλάδα. Η Μούσα που την εκπροσωπεί είναι η Μελπομένη. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης στο έργο του Περί Ποιητικής, δίνει τον εξής ορισμό της τραγωδίας:
➤ «Ἔστιν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι' ἀπαγγελίας, δι' ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν»
➤ Κωμωδία : Με τον όρο κωμωδία χαρακτηρίζεται κάθε έργο που έχει ως σκοπό να διασκεδάσει μέσω κάποιου χιουμοριστικού θέματος. Η ακαδημαϊκή της έννοια, επηρεασμένη από το αρχαίο ελληνικό θέατρο, είναι συνήθως διαφορετική και συνυφασμένη με την σατιρική κωμωδία πολιτικού θέματος.
➤ Δράμα (ό,τι δεν εμπίπτει στα προηγούμενα δύο) : Το δράμα αποτελεί είδος της αρχαίας ελληνικής ποίησης το οποίο συνθέτει στοιχεία από τα δύο είδη που προηγούνται χρονικά, το έπος και τη λυρική ποίηση. Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα δράω-ω, επομένως σημαίνει το είδος της ποίησης που συνοδεύεται από αναπαράσταση των πράξεων που περιγράφει. Το δράμα είναι δημιούργημα του ελληνικού πνεύματος. Γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην Αττική από τις γιορτές που γίνονταν προς τιμήν του θεού Διονύσου, οι οποίες πρόσφεραν σ' αυτό πολλά δραματικά στοιχεία (τα δρώμενα). Τα είδη του δράματος είναι τρία : η κωμωδία, η τραγωδία και το σατυρικό δράμα.
Μουσικό θέατρο (η χρήση του λόγου είναι προσωδιακή)
➤ Όπερα : αποτελεί μουσικό θεατρικό είδος, είναι δηλαδή μουσική σύνθεση που περιλαμβάνει συγχρόνως και σκηνική δράση. Οι διάλογοι των ηθοποιών της όπερας αποδίδονται με τη μορφή τραγουδιού ενώ η θεατρική παράσταση εκτυλίσσεται παρουσία ενός μουσικού συνόλου. Στην όπερα ενσωματώνονται πολλά καλλιτεχνικά είδη όπως η μουσική, το θέατρο, ο χορός και η σκηνογραφία. Αποδίδεται συχνά στα ελληνικά και ως μελόδραμα.
➤ Οπερέτα : είναι ένα διεθνές θεατρικό είδος όπερας σε μικρότερη, απλούστερη και ελαφριά απόδοση με περισσότερο κωμικό χαρακτήρα, της οποίας ένα μεγάλο μέρος είναι πρόζα. Στην ελληνική αποδόθηκε με τον όρο «Μελοδραμάτιο» (υποκοριστικό του Μελοδράματος), που όμως δεν καθιερώθηκε.
➤ Μιούζικαλ : είναι είδος θεάτρου που περιλαμβάνει τραγούδια, διαλόγους (πρόζα) και χορό. Είναι ένας τρόπος να ειπωθεί μια ιστορία και να εκφραστεί το συναισθηματικό περιεχόμενό της, δηλαδή το χιούμορ, το πάθος, ο έρωτας, ο θυμός και πολλά άλλα. Αυτή η ιδιαιτερότητα να έχει ίση αντιμετώπιση και να δίνει την ίδια σοβαρότητα σε όλες τις τέχνες που το αποτελούν, δίνει στο είδος ένα χαρακτήρα που αναγνωρίζεται ως το μουσικό θέατρο.
➤ Χοροθέατρο : έργο που συνδυάζει στοιχεία χορού, μουσικής και θεάτρου, η ομάδα των ηθοποιών-χορευτών που ανεβάζει το παραπάνω έργο και ο χώρος όπου αυτή εδρεύει ή / και δίνει παραστάσεις
➤ Μπαλέτο : Ο χορός αυτός καθορίζεται στα βήματα και τις κινήσεις του, ως μέρος μιας διεργασίας που ονομάζεται χορογραφία, η οποία με τη σειρά της εκτελείται από επαγγελματίες του χώρου και περιλαμβάνει άλλες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως την ηθοποιία και τη μιμητική. Θεωρείται μία από τις πλέον υψηλόβαθμες τέχνες, που απαιτεί πολυετή εξάσκηση ώστε να φτάσει κανείς σε επαγγελματικό επίπεδο.
Θέατρο μορφών
➤ Μαριονέτες : είναι ομοιώματα, συνήθως ανθρώπων, με κινητά μέλη, τα οποία κρέμονται από σπάγκο ή εύκαμπτο σύρμα, για να μπορεί κάποιος να τα κινεί, δίνοντας την εντύπωση ότι κινούνται από μόνα τους και χρησιμοποιούνται στο κουκλοθέατρο.
➤ Θέατρο Σκιών : είναι ένα από τα αρχαιότερα είδη θεατρικού θεάματος. Το θέατρο σκιών παίζεται κυρίως με ημιδιαφανείς ζωγραφισμένες εικόνες συνήθως πάνω σε χαρτί αλλά και σε δέρμα και σε άλλα ημιδιάφανα υλικά, τις λεγόμενες φιγούρες. Ο καραγκιοζοπαίχτης χειρίζεται τις φιγούρες μπροστά από μία άσπρη οθόνη, συνήθως ένα τεντωμένο άσπρο σεντόνι (μπερντές), που φωτίζεται από πίσω. Έτσι ο θεατής ξεχωρίζει εύκολα τα περιγράμματα των εικόνων ή ανάλογα την κατασκευή τους ξεχωρίζει και τα χρώματα. Για την διαχείριση των φιγούρων χρειάζεται ειδικές λαβίδες που είναι επάνω σε καίρια σημεία και προσφέρουν την αίσθηση της ευλυγισίας και της ζωντάνιας. Πολλές φορές η παράσταση συνοδεύεται από μουσικά από ζωντανή ορχήστρα για να γίνει πιο ωραία.
Σύνθετα θεάματα
➤ Παντομίμα : είναι είδος παραγωγής μουσικής κωμωδίας, που προορίζεται για την οικογενειακή ψυχαγωγία. Η σύγχρονη παντομίμα περιλαμβάνει τραγούδια, φάρσες, χονδροειδή κωμωδία και χορό. Συνδυάζει επίκαιρο χιούμορ, με μία ιστορία ελαφρά βασισμένη σε κάποιο πολύ γνωστό παραμύθι ή θρύλο, ή σε λαογραφικά στοιχεία. Είναι συμμετοχική μορφή θεάτρου, όπου παίρνει μέρος και το κοινό, το οποίο αναμένεται να τραγουδήσει μαζί με τους καλλιτέχνες ορισμένα κομμάτια της μουσικής, και να φωνάζει φράσεις σε αυτούς.
➤ Επιθεώρηση : είναι είδος θεατρικής τέχνης που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Χαρακτηρίζεται από εναλλαγές πράξεων δηλαδή αλλεπάλληλων σκηνών μουσικής, τραγουδιού, χορού, διαλόγων, μπαλέτου κλπ. Τα κυρίαρχα στοιχεία της είναι ο κωμικός λόγος, η σάτιρα, ο αναχρονισμός και η αμφισβήτηση της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας.
➤ Μεσαιωνικά μυστήρια (δρώμενα βασισμένα σε χωρία της Βίβλου)
ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΘΕΑΤΡΙΚΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥΣ
Σοφοκλής (496 π.Χ.- 406 π.Χ.) :
Ήταν Έλληνας τραγικός ποιητής της κλασικής εποχής. Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες φαίνεται ότι έγραψε περίπου 123 έργα από τα οποία παραδίδονται ολοκληρωμένες μόνο επτά τραγωδίες...
Δημήτριος Κορομηλάς (1850-1898) :
Ήταν Έλληνας θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος και εκδότης. Θεωρείται ότι ανανέωσε το ελληνικό θέατρο της εποχής του και ότι καθιέρωσε το κωμειδύλλιο και το δραματικό ειδύλλιο στην Ελλάδα...
Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951) :
Ήταν Ζακυνθινός μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος και συγγραφέας θεατρικών έργων...
Κάρολος Κουν (1908-1987) :
Δημιουργός τέχνης και παιδαγωγός του θεάτρου. Γεννημένος στην Προύσα, από μικρή ηλικία σχημάτιζε μελωδίες στο πιάνο κι έκοβε τα μοντέλα από τα περιοδικά της μητέρας του, κάνοντας θέατρο...
Ιάκωβος Καμπανέλλης (1921-2011) :
Ήταν Έλληνας θεατρικός συγγραφέας, δημοσιο-γράφος και ακαδημαϊκός. Εργαζόταν το πρωί και το βράδυ σπούδαζε τεχνικό σχέδιο στη Σιβιτανίδειο. Το 1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι το 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις...
Γιώργος Αρμένης (1943) :
Είναι Έλληνας ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας...
Λούλα Αναγνωστάκη (Δεκαετία του ΄30) :
H Λούλα Αναγνωστάκη είναι Ελληνίδα θεα-τρική συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Θεσσα- λονίκη τη δεκαετία του 1930 και είναι μικρότερη αδελφή του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη. Σπούδασε και πήρε πτυχίο από τη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης...
Γουίλιαμ Σαίξπηρ (1564-1616) :
Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς και δραματουργούς της αγγλικής γλώσσας.
Τα θεατρικά έργα του, πολλά από τα οποία είναι διάσημα σε όλη την υφήλιο, έχουν μεταφραστεί σε 80 γλώσσες και μελετούνται, εκτελούνται και διασκευάζονται συνεχώς...
Μολιέρος (1622-1673) :
Μεγάλος θεατρικό συγγραφέα, που κατάφερε να αποδώσει ίση αξία στην κωμωδία, όπως και στην τραγωδία...
Ερρίκος Ίψεν (1828-1906) :
Ο Ερρίκος Ίψεν είναι ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας που έβγαλε ποτέ η Νορβηγία και όχι μόνο. Η χρεοκοπία και η ταξική πτώση της οικογένειας, έπαιξαν μεγάλο ρόλο στο μετέπειτα έργο του. Ο Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας συνήθιζε να θίγει ευαίσθητα θέματα της εποχής του, όπως τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, το κόστος που συνεπάγεται η προσπάθεια διατήρησης του πλούτου και του κοινωνικού status, καθώς και ζητήματα ηθικής τάξης...
Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900) :
Ιρλανδός μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεα-τρικός συγγραφέας και κριτικός. Ο πιο αναγνωρίσιμος καλλιτέχνης της βικτοριανής εποχής, αντισυμβατικός και ιδιοφυής, έζησε την κολακεία και την τεράστια φήμη, αλλά και την κατασυκοφάντηση, τη φυλακή, την εξορία...
Τζόρτζ Μπέρναρντ Σο (1856- 1950) :
Ήταν Ιρλανδός στην καταγωγή και υπήρξε κριτικός, δραματουργός και θεατρικός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1925...
Θόρντον Ουάιλντερ (1897-1975) :
Ήταν Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος.
Πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε πόλεις της Κίνας όπου ήταν πρόξενος ο πατέρας του, και σπούδασε στο Γέιλ, στην Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή της Ρώμης και στο Χάρβαρντ...
Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) :
Γερμανός δραματουργός, σκηνοθέτης και ποιητής του 20ού αιώνα. Θεωρείται ο πατέρας του “επικού θεάτρου” (Episches Theater) στη Γερμανία...
Σάμιουελ Μπέκετ (1906-1989) :
Θεωρείται ένας από τους τελευταίους μοντερνιστές και δικαίως μια εμβληματική φιγούρα ανάμεσα στους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Το 1969 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του...
Τενεσί Ουίλιαμς (1911-1983) :
Φιλολογικό ψευδώνυμο του Τόμας Λανιέ Ουίλιαμς, υπήρξε ένας από τους σημαντικότε-ρους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς...
Άρθρουρ Μίλλερ (1919-2005) :
Ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς θεατρικούς συγγρα-φείς. Μέσω του έργου του, εξέθεσε τα ψεγάδια του «Αμερικανικού Ονείρου», δεχόμενος ισχυρή κριτική στη χώρα του...
(Βλ. περισσότερα για τους θεατρικούς συγγραφείς στην παρουσίαση που ακολουθεί.)
Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Μια τέχνη που αναπτύσσεται από τα αρχαία χρόνια, μια από τις πρώτες τέχνες με την οποία καταπιάστηκαν οι άνθρωποι και πάνω σε αυτήν στηρίχτηκαν άλλες τέχνες. Ο λόγος για το θέατρο.
Για τους Αρχαίους Έλληνες το θέατρο αποτελούσε σημαντικό κομμάτι της ζωής τους. Θεωρούσαν ότι είναι διδακτικό αλλά το έβλεπαν και ως ένα είδος ανακούφισης, κάθαρσης όπως την έλεγαν.
Μέσα από τα προβλήματα των ηρώων των τραγωδιών ανακουφίζονταν και οι ίδιοι οι θεατές, επιφέρει όπως λέει ο Αριστοτέλης «τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».
Το θέατρο σήμερα διαφοροποιείται για να ανταποκριθεί σε πολυάριθμες νέες αισθητικές και κοινωνικές λειτουργίες. Η ανάπτυξη του συνδέεται στενά με την ανάπτυξη της τεχνολογικής σκέψης και κοινωνικής συνείδησης. Η χρησιμότητα του διακλαδίζεται σε πέντε βασικές λειτουργίες :
1. Η ψυχαγωγική λειτουργία : Το θέατρο ως μορφή τέχνης δίνει τη δυνατότητα να συνδεθούμε, να συγκινηθούμε, να αγγίξουμε ο ένας τον άλλο, να νιώσουμε μαζί μια αλήθεια. Επιβιώνει ως μέσο ψυχαγωγίας γιατί απλά ανταποκρίνεται σε κάποια ψυχοθεραπευτική ανάγκη που απορρέει από την ιδέα της αριστοτελικής καθάρσεως. Η δύναμη της θεατρικής τέχνης σε όλα τα ψυχοφθαρτικά πάθη, ανοίγει και προσφέρει στον άνθρωπο μια εκτονωτική κι ανακουφιστική διέξοδο.
2. Η ψυχολογική λειτουργία : Στα σανίδια της σκηνής ζωντανεύουν οριακές καταστάσεις, απωθημένα όνειρα και φόβοι. Κάποιες κρυφές μας επιθυμίες παίρνουν σάρκα και οστά και διαμέσου των ηρώων που συντρίβονται, ξορκίζουμε τα δικά μας φαντάσματα. Κι αν τα αρνητικά στοιχεία όπως η βία, η αδικία, ο φόβος, η διαστροφή, δεν επιδρούν πάνω μας διαλυτικά είναι γιατί μέσα από την καλλιτεχνική έκφραση όπως έλεγε ο Μπαρρώ η τέχνη μετατρέπει τα μικρόβια σε εμβόλιο.
3. Η πολιτική λειτουργία : Το θέατρο καυτηριάζει τα κακώς κείμενα, λειτουργεί κριτικά, υπονομεύει καθιερωμένες αξίες και διαμορφώνει την πολιτική αυτοσυνειδησία του θεατή.
4. Η αισθητική λειτουργία : Αν κάποτε από κάποιους το θέατρο θεωρήθηκε βρώμικο, δεν έφταιξε γι' αυτό. Το θέατρο δεν είναι βρώμικο, κακόπεσε στα χέρια κάποιων που ήταν βρώμικοι κι απ' αυτό κινδυνεύει πάντα. Το θέατρο ως θέατρο έξω από οποιαδήποτε εξουσία είναι γλώσσα που μιλάει τη δική της αλήθεια κι έχει τους δικούς της κώδικες. Η αισθητική φύση του είναι και η ουσία του.
5. Η παιδαγωγική λειτουργία : Ο θεατής ιδιαίτερα της τραγωδίας εξοικειώνεται με δυο επικίνδυνα πάθη, το φόβο και τον έλεο και μαθαίνει να αισθάνεται χωρίς υπερβολές και νοσηρές ακρότητες. Τα όσα δηλαδή έντονα πάθη ζει ο θεατής της τραγωδίας, μαθαίνει να τα μετριάζει και να τα χειραγωγεί στη ζωή.
Επομένως η τέχνη διαπαιδαγωγεί τον άνθρωπο, τον βελτιώνει, τον κάνει καλύτερο και τελικά τον ηθικοποιεί.
Από όλες τις τέχνες το θέατρο είναι η πιο κοινωνική τέχνη, η πιο άμεση και αποτελεσματική, η πιο προκλητική για τις αντιδράσεις των ανθρώπων, γιατί το υλικό με το οποίο δημιουργεί είναι έμψυχο – και ο άνθρωπος είναι ο πιο πειστικός φορέας νοημάτων, πιο πειστικός από το γραπτό λόγο, την εικόνα και τον ήχο.
Ο Μπρεχτ έλεγε ότι το θέατρο δεν μπορεί ν' αλλάξει τον κόσμο. Μπορεί όμως ν' αλλάξει τους θεατές. Αυτοί αν θέλουν μπορούν ν' αλλάξουν τον κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου